Tâm Lý Học Màu Sắc – Màu Sắc Ảnh Hưởng Đến Cảm Xúc Như Thế Nào?

Phần lớn bằng chứng trong lĩnh vực mới nổi này chỉ mang tính giai thoại, nhưng các nhà nghiên cứu và chuyên gia đã đưa ra một vài phát hiện và quan sát quan trọng về tâm lý học màu sắc và ảnh hưởng của nó đến tâm trạng, cảm xúc và hành vi.

Khám phá khoa học về tâm lý học màu sắc vẫn còn tương đối mới, nhưng từ lâu, con người đã quan tâm đến bản chất và tác động về màu sắc. Trong các nền văn hóa cổ đại, màu sắc thường được sử dụng để điều trị các tình trạng và ảnh hưởng đến cảm xúc khác nhau. Chúng cũng đóng vai trò trong các hoạt động tâm linh. 

Tại sao màu sắc lại có sức mạnh to lớn như vậy trong cuộc sống của chúng ta? Nó có thể có những tác động gì đến cơ thể và tâm trí của chúng ta? Trong khi nhận thức về màu sắc có phần chủ quan, một số hiệu ứng màu sắc có ý nghĩa phổ quát. 

Màu sắc trong vùng màu đỏ của quang phổ màu được gọi là màu ấm và bao gồm đỏ, cam và vàng. Những màu ấm này gợi lên các cảm xúc từ cảm giác ấm áp và thoải mái đến cảm giác tức giận và thù địch.

Màu sắc phía màu xanh dương của quang phổ được gọi là màu lạnh và bao gồm xanh dương, tím và xanh lá. Những màu này được gọi mô tả là điềm tĩnh, dịu dàng, nhưng cũng có thể gợi nhớ đến cảm giác buồn bã hoặc thờ ơ.

Một nghiên cứu vào năm 2020 đã khảo sát mối liên hệ cảm xúc của 4.598 người từ 30 quốc gia khác nhau đã phát hiện ra rằng mọi người thường liên kết các màu sắc nhất định với những cảm xúc cụ thể. Theo kết quả nghiên cứu: 

• Màu đen: 51% số người được hỏi cho rằng màu đen gợi lên nỗi buồn
• Màu trắng: 43% số người tham gia liên tưởng màu trắng với sự nhẹ nhõm
• Màu đỏ: 68% liên tưởng màu đỏ với tình yêu
• Màu xanh dương: 35% gắn màu xanh dương với những cảm giác nhẹ nhõm
• Màu xanh lá: 39% gắn màu xanh lá với cảm giác hài lòng
• Màu vàng: 52% đã cảm thấy màu vàng tượng trưng cho niềm vui
• Màu tím: 25% báo cáo rằng họ gán màu tím với sự thoải mái
• Màu nâu: 36% gán màu nâu với sự ghê tởm
• Màu cam: 44% liên tưởng màu cam với niềm vui
• Màu hồng: 50% liên tưởng màu hồng với tình yêu

Các nhà nghiên cứu của thí nghiệm cho rằng những kết quả như vậy cho thấy các mối liên hệ giữa màu sắc với cảm xúc dường như có những đặc điểm phổ quát. Những ý nghĩa chung này có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ giao tiếp.

Một số nền văn hóa cổ đại, bao gồm Hy Lạp và Trung Quốc, đã thực hiện liệu pháp sắc (chromotherapy), tức là sử dụng màu sắc để chữa bệnh. Liệu pháp màu sắc đôi khi còn được gọi là liệu pháp ánh sáng (colorology). 

Liệu pháp ánh sáng vẫn được sử dụng đến ngày nay như một phương pháp điều trị toàn diện hoặc thay thế. Trong phương pháp trị liệu liệu này: 

• Màu đỏ được sử dụng để kích thích cơ thể, trí óc và tăng cường lưu thông máu.
• Màu vàng được cho là có tác dụng kích thích thần kinh và thanh lọc cơ thể.
• Màu cam được sử dùng để chữa lành phổi và tăng cường năng lượng.
• Màu xanh dương được cho là có tác dụng làm dịu bệnh tật và điều trị những vết thương nặng.
• Màu chàm được tin cho là có tác dụng làm giảm các vấn đề về da.

Mặc dù cần thêm các nghiên cứu khác, nhưng một nghiên cứu năm 2020 cho thấy liệu pháp màu sắc có thể là một cách hiệu quả để chống lại cảm giác mệt mỏi do lòng trắc ẩn và rối loạn sau chấn thương ở các y tá trong phòng chăm sóc đặc biệt.

Hầu hết các nhà tâm lý học đều xem liệu pháp màu sắc với thái độ hoài nghi và chỉ ra rằng những tác động được cho là của màu sắc thường bị phóng đại quá mức. Màu sắc cũng có ý nghĩa khác nhau ở các nền văn hóa khác nhau.

Tuy nhiên, hiệu ứng thay đổi tâm trạng của màu sắc có thể chỉ là tạm thời. Một căn phòng màu xanh ban đầu có thể tạo ra cảm giác dịu dàng, nhưng hiệu ứng này sẽ giảm đi sau một thời gian ngắn.

Các nghiên cứu hiện có đã phát hiện ra rằng màu sắc có thể ảnh hưởng đến con người theo nhiều cách bất ngờ:

• Viên thuốc màu trắng có tác dụng giảm đau tốt hơn, trong khi viên thuốc màu đỏ có tác dụng kích thích tốt hơn.
• Màu đỏ khiến mọi người phản ứng nhanh hơn và mạnh hơn, điều này có thể hữu ích trong các hoạt động thể thao theo các nhà nghiên cứu.
• Các cầu thủ mặc đồ đen có nhiều khả năng bị phạt hơn trong các sự kiện thể thao cạnh tranh.

Sự quan tâm đến chủ đề tâm lý học màu sắc đang tăng lên, nhưng vẫn còn một số câu hỏi chưa được trả lời. Các liên tưởng về màu sắc phát triển như thế nào? Ảnh hưởng của những liên tưởng này đến hành vi trong thế giới thực mạnh mẽ như thế nào?

Liệu màu sắc có thể được sử dụng để tăng năng suất làm việc hoặc an toàn tại nơi làm việc không? Những màu sắc nào có ảnh hưởng đến hành vi người tiêu dùng? Có phải có một số kiểu cá tính nhất định thích những màu sắc đặc biệt không? Khi các nhà nghiên cứu tiếp tục khám phá những câu hỏi như vậy, chúng ta có thể sớm tìm hiểu thêm về tác động của màu sắc đối với tâm lý con người.

Zena O’Connor, một giảng viên tại Khoa Kiến trúc, Thiết kế và Quy hoạch của Đại học Sydney, cho rằng mọi người nên cảnh giác với nhiều tuyên bố mà họ thấy về tâm lý học màu sắc.

“Nhiều trong số những tuyên bố này thiếu sự chứng minh về mặt thực nghiệm, có những sai sót cơ bản (như đơn giản hóa những nguyên nhân và xác thực chủ quan) và có thể bao gồm các thông tin được trình bày như sự thật”, O’Connor giải thích. “Ngoài ra, những tuyên bố này thường đề cập đến nghiên cứu lỗi thời mà không đề cập đến các phát hiện của nghiên cứu hiện tại”.

Những nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng một số màu cụ thể có thể ảnh hưởng đến hiệu suất. Không ai thích nhìn thấy bài kiểm tra đã được chấm điểm phủ đầy mực đỏ, nhưng một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc nhìn thấy màu đỏ trước khi làm bài kiểm tra thực sự làm giảm hiệu suất làm bài kiểm tra.

Trong khi màu đỏ thường được mô tả là mối đe dọa, kích thích hoặc phấn khích, nhiều nghiên cứu trước đây về tác động của màu đỏ phần lớn không có kết luận. Tuy nhiên, nghiên cứu phát hiện ra rằng việc cho học sinh tiếp xúc với màu đỏ trước kỳ thi đã chứng minh là có tác động tiêu cực đến kết quả kiểm tra.

Ở thí nghiệm đầu tiên trong sáu thí nghiệm được mô tả trong nghiên cứu, 71 sinh viên đại học Hoa Kỳ được đưa cho một số hiệu bằng màu đỏ, xanh lá cây, hoặc đen trước khi làm bài kiểm tra kéo dài năm phút. 

Kết quả cho thấy những học sinh được biết số màu đỏ trước khi làm bài kiểm tra có điểm thấp hơn 20% so với những học sinh được biết số màu xanh lá cây và màu đen.

Tất nhiên, việc chọn màu sắc của chúng ta thường bị ảnh hưởng bởi giá cả, sự lựa chọn và các mối quan tâm thực tế khác. Không chỉ vậy, sở thích về màu sắc cũng có thể thay đổi theo thời gian.

Một người có thể thích màu sắc tươi sáng hơn, thu hút sự chú ý hơn khi còn trẻ, nhưng lại thấy mình bị thu hút bởi những màu sắc truyền thông hơn khi họ già đi. Tính cách của người mua có thể đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn màu sắc, những người mua thường bị ảnh hưởng rất nhiều bởi các yếu tố như giá cả cũng như sự tiện lợi.